2024 wordt een groot verkiezingsjaar. VUB-onderzoeksgroep BIRMM organiseert daarom panelgesprekken die wetenschappelijk onderbouwde input over de thema's asiel en migratie aanreiken. Geen overbodige luxe nu zowat alle politieke partijen van deze thema’s een strijdpunt maken.
De VUB voert een grote verscheidenheid aan wetenschappelijk onderzoek over migratie en diversiteit, verspreid over vele disciplines, departementen en onderzoeksinstituten. BIRMM, het Brussels Interdisciplinair Onderzoekscentrum voor Migratie en Minderheden, werd daarom in januari 2018 opgericht. Het platform verenigt 128 VUB-onderzoekers uit 11 disciplines die werken rond migratie en diversiteit. Directeur prof. Ilke Adam en decaan prof. Florian Trauner leggen uit wat we van de lezingen mogen verwachten.
Ilke Adam: “Uit het recente Vlaamse mediadebat rond de electorale polls bleek dat voor de Vlaming migratie hét thema is. Radicaal rechts voert, mede als gevolg daarvan, de polls aan. Met de verkiezingen in aantocht leek het ons een goed idee om de kiezer een nuchtere inkijk te geven. We brengen experts uit verschillende faculteiten in een paneldebat samen met mensen uit het werkveld.
Ilke Adam
Zijn migratie-onderzoekers meer pro-migratie dan de gemiddelde bevolking?
Ilke: “Vanuit rechtse hoek hoor je dat wel vaker. Door migratie, de cijfers en het beleid zo lang en grondig te bestuderen doorprikken we de onrealistische beloften van politici. Ik werd onlangs gevraagd om commentaar te geven op de migratievoorstellen van een politieke partij. Zij willen de asielaanvragen onmogelijk maken voor mensen die irregulier op het grondgebied zijn toegekomen. Dan is het goed dat iemand kan kaderen dat er internationale mensenrechtenverdragen zijn die dit verbieden. Hun andere voorstel was om de asielquota af te kopen van andere EU-landen. Het nieuwe migratiepact van de EU biedt binnenkort die mogelijkheid, zodat asielzoekers naar andere landen zouden uitwijken. Uit ons onderzoek weten we dat het in andere landen even gevoelig ligt, en dat zij de Belgische quota niet gaan overnemen, ook al wordt ervoor betaald. Dus waar moeten die asielzoekers dan naartoe? Onafhankelijk van hun eerdere wereldbeeld worden migratieonderzoekers misschien wel progressiever omdat ze zien hoe de dingen in realiteit werken. Migratiewetenschapper Hein de Haas zei: ‘Je vraagt aan niemand of die voor of tegen de economie is.’ Maar bij migratie gebeurt dit wel. Terwijl economie, net als migratie altijd zal blijven bestaan.”
Waarom staat migratie al decennialang hoog op de agenda van politieke partijen?
Florian Trauner: “We kenden in Europa de Koude Oorlog waardoor andere punten op de voorgrond kwamen. We hadden andere vijanden. Maar sinds de val van de Muur kwam migratie meer en meer in het centrum van het politieke debat. Ook omdat we naar Oost-Europa zijn uitgebreid en meer mensen naar West-Europa kwamen. Maar het waren niet alleen de cijfers. Populisten concentreerden zich steeds meer op migratie en verbonden het thema in toenemende mate met veiligheid.”
Is het werkelijk zo erg gesteld met het aantal migranten zoals veel partijen doen uitschijnen?
Florian: “Migratie is percentsgewijs op hetzelfde peil gebleven sinds WOII. In absolute cijfers is het wat toegenomen maar dat geldt voor de gehele populatie. Ongeveer 2,5 tot 3,5 procent van de wereldbevolking is internationaal migrant. Die cijfers zijn al decennialang redelijk stabiel.”
"Socialistische partijen varen een afgezwakte extreemrechtse koers in de hoop stemmen te halen."
Ilke: “Ook de houding van de bevolking ten aanzien van migratie is over de jaren heen stabiel gebleven, maar tegelijk zien we meer succes voor extreemrechtse partijen. En wanneer die er het belangrijkste verkiezingsthema van maken dan gaan mensen daarin mee.”
Migratie mag stabiel blijven, sommigen beweren dat het komt omdat we de Europese grenzen beter bewaken.
Ilke: “Dat heeft geen verschil gemaakt. We zijn van 50 kilometer hek naar 3.000 kilometer gegaan, er wordt een push-backbeleid gevoerd waarbij we de mensenrechten niet meer respecteren. Toch blijft migratie stabiel. Mensen vergeten soms dat asiel- en familiemigratie het meest gepolitiseerd zijn maar dat de belangrijkste instroom in Europa arbeidsmigratie is. Als je een open economie wilt, dan zal je altijd migranten nodig hebben.”
Florian Trauner
Waarom zijn er zo weinig politieke partijen die dit thema counteren? We zitten in een opbod van antimigratie.
Florian: “De extreemrechtse partijen bepalen de agenda over migratie, andere partijen kopiëren en presenteren vervolgens een extreemrechtse lightversie. Ook centrumpartijen zijn opgeschoven. Socialistische partijen varen een afgezwakte extreemrechtse koers in de hoop stemmen te halen. Vreemd genoeg is arbeidsmigratie nauwelijks een onderwerp in dit debat. De mensen zien alleen de foto’s van vluchtelingen in een bootje op zee, dus is dat het thema. Terwijl andere vormen van migratie belangrijker zijn. Jaarlijks komen ongeveer 2,25 tot 3 miljoen burgers uit niet-EU-landen via legale kanalen naar de EU, in tegenstelling tot 125.000 tot 200.000 irreguliere aankomsten. Daarom willen we met de panelgesprekken duidelijk maken dat migratie meer facetten kent.”
Ilke: “We starten het vak EU-Migratiebeleid altijd met quizvragen voor de studenten: ‘Welk EU-land geeft de meeste verblijfsvergunningen aan nieuwkomers?’ Niemand vernoemt Polen. Al voor de oorlog in Oekraïne, waren er heel veel arbeidsmigranten in Polen. In de mindset is een migrant iemand van kleur en laaggeschoold, terwijl we veel meer EU-migranten hebben.”
"Gesloten grenzen leiden niet tot minder migratie maar tot meer illegale migratie, gevaarlijkere routes en mensensmokkel."
Wat is er overgebleven van ‘Wir schaffen das’?
Florian: “Dat was in 2015, toen er sprake was van een migratiecrisis. Als we het echt over de cijfers hebben: in de lijst met landen die het meeste asielzoekers opnamen stond maar één Europees land, Duitsland. Europa vangt maar een heel klein deel van de vluchtelingen op wereldwijd. De landen die de meeste asielzoekers opvangen, liggen in het Globale Zuiden. Kijk maar naar Turkije en Libanon. In Libanon maken vluchtelingen ongeveer 20% uit van de bevolking, in Europa amper 3%. Dat moeten we wel degelijk kunnen ‘schaffen’. Maar België neemt zeer veel tijd om beslissingen te nemen waardoor mensen heel lang in asielcentra verblijven en er geen plaats voor nieuwe zoekers is.”
Wat zou er gebeuren moesten de grenzen gewoon opengaan?
Ilke "In een systeem van natiestaten, grenzen en paspoorten zijn volledig open grenzen fictie. Die gaan morgen niet zomaar verdwijnen. Wel laten meer open grenzen net meer migratiecontrole toe dan minder. Gesloten grenzen leiden niet tot minder migratie maar tot meer illegale migratie, gevaarlijkere routes en mensensmokkel. Als je de grenzen meer openzet voor legale migratie kan je net meer plannen en controleren wie binnenkomt, niet minder. Mensen hebben dan geen behoefte om onder de radar te verdwijnen.”
Welke bezoekers verwachten jullie op de panelgesprekken?
“In het algemeen mensen die het door de vele verhitte discussies niet zo goed meer weten en zich willen informeren. Zeker en vast ook studenten, maar niet alleen. De panels worden ingeleid door een korte presentatie met overzicht van het wetenschappelijk onderzoek over het thema en daarna volgt een meerstemmig debat met mensen uit de praktijk. We hebben er bewust voor gekozen om geen politieke partijen aan het woord te laten.”
Kiezen met kennis in 2024:
Wetenschappers en beleid in gesprek over migratie en diversiteit
27 maart. Moet België meer arbeidsmigranten aantrekken?
Politici en media richten doorgaans hun aandacht op vluchtelingen en gezinsmigranten wanneer het over migratie gaat, terwijl een groot deel van de migranten naar België komt via arbeidsmigratie. Er wordt vaak geopperd dat we arbeidsmigranten nog hard nodig zullen hebben, om onze arbeidsmarkt draaiende te houden en de pensioenen betaalbaar. Maar hoe we die arbeidsmigratie nu al organiseren, hoe we dat in de toekomst willen doen, en wie we aantrekken om naar België te komen, daar gaat het publiek debat veel minder over.
18 april. Diversiteit en integratie: van grootstad tot dorp.
Het verhaal van superdiverse steden als Antwerpen en Gent is gekend, maar recenter zien we ook dat middelgrote en kleine Vlaamse steden aan een snel tempo superdivers worden. Denk maar aan steden in de Denderstreek of aan Leuven en Oostende.
21 mei. Impact en uitdagingen van het anti-discriminatiebeleid in 2024.
Discriminatie van etnische minderheden is een hardnekkig probleem. De voorbije jaren was er nauwelijks een daling van discriminatie op de arbeidsmarkt of op de huurmarkt; en over discriminatie in onderwijs of gezondheidszorg hebben we zelfs geen zicht op langetermijntrends. Maar we weten wel dat de ongelijkheid er manifest - en structureel is.
28 mei. De Europese verkiezingen van 2024 en de gevolgen voor het antiracismebeleid van de EU. (Engelstalig event)
Opiniepeilingen geven aan dat (extreem-)rechtse partijen die kritisch zijn voor migratie en diversiteit, waarschijnlijk veel kiezers zullen winnen tijdens de komende EU-verkiezingen in juni 2024. Daarmee kunnen extreemrechtse partijen het aantal zetels van hun fractie 'Identiteit en Democratie' in het Europees Parlement verhogen. Dit kan verschillende gevolgen hebben voor het antiracismebeleid van de EU en het activisme van het middenveld.
Elke kritische geest is welkom. Schrijf je hier in voor een of meerdere panelgesprekken.
De wereld heeft je nodig
Dit initiatief maakt deel uit van het publieksprogramma van de VUB: een programma voor iedereen die vindt dat het anders kan in de wereld en gelooft dat wetenschappelijke inzichten, kritisch denken en dialoog een belangrijke eerste stap zijn om je stempel te drukken op jouw omgeving en de wereld.
Als Urban Engaged University wil de Vrije Universiteit Brussel een drijvende kracht van verandering in de wereld te zijn. Met ons academisch onderwijs en ons innovatief onderzoek dragen we bij aan de Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties en drukken we mee onze stempel op de toekomst.
