Bent u beleidsmaker of bouwprofessional? Mogelijks wil u net als ons weten hoe we de transitie naar een circulaire bouweconomie kunnen versnellen; hoe we meer circulair kunnen bouwen.

Maar wat als dat de verkeerde vraag is? Heel wat moeite die men steekt in het promoten van circulariteit valt immers als druppels water op een koude steen. Er is veel te doen rond het behoud, hergebruik en de recyclage van materialen, maar erg enthousiast wordt dat door opdrachtgevers niet onthaald.

User stories

In tientallen cases hebben we gezien dat de meeste circulaire keuzes (ontdek ze hier) niet gemaakt werden omdat ze circulair zijn, maar om een andere reden. Die redenen hebben we kunnen samenbrengen in 5 user stories; 5 makkelijk herkenbare situaties: 'tijdelijk gebruik', 'levenslang wonen', 'doe-het-zelf', 'onderhoudsgemak en 'erfgoedvalorisatie'.

Deze stories presenteerde projectonderzoeker Jeroen Poppe al op internationale congressen en ze boden ook houvast bij het bevragen en sensibiliseren van particulieren in het SensiParti-project, een samenwerking met VIBE en BBL.

Herbekijk de presentatie hier.

Deze user stories werden in de loop van 2019 en 2020 verzameld tijdens twee workshops met meer dan 20 ontwerpers, en zijn gevalideerd met 5 case studies. Deze participatieve onderzoeksaanpak was mogelijk in de context van Atelier Circulair, het lerend netwerk voor architecten en adviserend ingenieurs dat in 2019 werd opgericht door sectororganisatie Netwerk Architecten Vlaanderen en onderzoeksgroep VUB Architectural Engineering met de steun van Vlaanderen Circulair.

Vertrekpunt voor (lokaal) circulair bouwbeleid

User stories zijn een houvast voor ontwerpers, maar er zit meer in. Deze makkelijk herkenbare situaties - waarin circulaire keuzes worden gemaakt, maar niet om de circulariteit zelf - zijn ook een kapstok voor beleidsmakers. Voor elke user story vragen we ons daarom af: hoe kunnen opdrachtgevers en het bouwteam door (lokaal) circulair bouwbeleid ondersteund worden?

Deze vraag stelden we tijdens een online workshop op 28 september 2021 aan 20 bouwprofessionals, beleidsmedewerkers en experten. Met hen verkenden we voor de eerste keer welke beleidsinstrumenten ingezet kunnen worden om user stories te ondersteunen. 

Rollen en actoren

User stories wisselen de perspectieven om en zetten bouwprofessionals en beleidsmedewerkers in de schoenen van verschillende stakeholders. Zo wordt de meerwaarde van circulair bouwen voor iedereen tastbaar. Gebruikersverhalen sluiten ook aan bij versnellingsmechanismen van duurzaamheidstransities, waaronder 'replicatie', 'opschalen' en 'verankering'.

Voor de eerste twee user stories 'tijdelijk gebruik' en 'levenslang wonen', stelden we aan 20 bouwprofessionals, beleidsmedewerkers en experten de vraag: welke actoren spelen in dit gebruikersverhaal een rol?

Grafiek1: Actoren die een rol spelen.
Filter op user story en ontdek deze interactieve grafiek.

Lokaal circulair beleid

We weten dat er op Europees en regionaal niveau al heel wat moeite gedaan wordt om de transitie naar circulair bouwen te versnellen, maar nu merken we dat ook lokale besturen aan de kar willen trekken. Zijn zitten echter met heel wat vragen. In het bijzonder de fijne samenwerking van VUB Architectural Engineering met de stad Mechelen is daarin al erg leerrijk geweest.

Voor de geïdentificeerde actoren van de eerste twee user stories stelden we aan 20 bouwprofessionals, beleidsmedewerkers en experten de vraag: wat heeft deze gebruiker nodig van een (lokaal) bestuur of administratie? En hoe vult de overheid zo'n rol best in? In onderstaande grafiek zijn de 74 verzamelde suggesties gesorteerd in 7 beleidsrollen en 23 -opties.

Grafiek 2: Beleidsrollen en -opties die gebruikersverhalen ondersteunen.
Filter op user story, en ontdek deze interactieve grafiek.

Conclusie

Aan de 20 bouwprofessionals, beleidsmedewerkers en experten vroegen we tot slot welke rollen het meest relevant zijn voor een (lokale) overheid om op te nemen. Het resultaat daarvan is samen met het aantal aantwoorden in rekening gebracht in de grafieken hiervoor. Naast de gebruikelijke wetgevende en regulerende rol, acht men ook een 'zachte' aanpak nodig.

Grafiek 3: Prioritaire beleidsrollen.
Filter op user story en ontdek deze interactieve grafiek.

Na deze eerste verkenning van de user stories 'tijdelijk gebruik' en 'levenslang wonen', is het noodzakelijk deze uit te breiden naar andere gebruikersverhalen. Ook is het nodig om na te gaan welke kansen en risico’s ontstaan indien die koppeling gemaakt wordt via de 23 geeïdentificeerde beleidsopties.

In ieder geval bieden de user stories "een interessant en hands-on denkkader voor beleidsmakers," aldus Wim Debacker van VITO en tevens mede-coördinator van de Vlaamse Proeftuin Circulair bouwen. "De worskhop maakt ook snel duidelijk dat de beleidsopties van een lokaal bestuur erg divers zijn," vatte onderzoeker en jurist Jonas Voorter van UHasselt samen.

Zelf aan de slag gaan met User stories voor (lokaal) circulair bouwbeleid? Contacteer dan Jeroen Poppe en Waldo Galle.

Funding

Deze workshop vindt synergieën tussen de resultaten van het Open Call-project ‘SensiParti’ (partners: BBL, VIBE en VUB Architectural Engineering, met de financiële steun van Vlaanderen Circulair) en de Vlaamse proeftuin Circulair Bouwen (partners: VITO, WTCB, UHasselt en VUB Architectural Engineering, in opdracht van OVAM).